Coraz więcej Polaków pracuje lub pracowało za granicą. Okresy zatrudnienia poza Polską mają wpływ na przyszłe świadczenia emerytalne. W tym artykule przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące emerytur zagranicznych i tego, jak je uzyskać.
Zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej
W Unii Europejskiej obowiązują przepisy dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Oznacza to, że okresy pracy w różnych krajach członkowskich są uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury oraz jej wysokości. Podstawowe zasady tej koordynacji to:
- Zasada sumowania okresów ubezpieczenia – okresy ubezpieczenia/zatrudnienia w różnych państwach UE są uwzględniane przy ustalaniu prawa do świadczeń
- Zasada proporcjonalności – każde państwo wypłaca część emerytury odpowiadającą okresowi ubezpieczenia w tym państwie
- Zasada równego traktowania – obywatele innych państw członkowskich są traktowani tak samo jak obywatele danego kraju
- Zasada eksportu świadczeń – emerytura może być wypłacana niezależnie od kraju zamieszkania w UE
Emerytury z krajów Unii Europejskiej
Jeśli pracowałeś w krajach Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein, Norwegia) lub w Szwajcarii, masz prawo do otrzymania świadczeń emerytalnych z tych krajów, o ile spełniasz warunki wymagane przez ich przepisy (najczęściej dotyczące wieku emerytalnego i minimalnego okresu ubezpieczenia).
Każdy kraj, w którym byłeś ubezpieczony, wypłaci Ci część emerytury, proporcjonalną do okresów ubezpieczenia przebytych w tym kraju. Jest to tak zwana emerytura cząstkowa.
Jak złożyć wniosek o emeryturę zagraniczną?
Proces ubiegania się o emeryturę z kilku krajów jest znacząco uproszczony. Wystarczy złożyć jeden wniosek w kraju zamieszkania lub ostatniego ubezpieczenia. Wniosek ten uruchomi procedurę we wszystkich krajach, w których byłeś ubezpieczony.
W Polsce wniosek o emeryturę zagraniczną składa się w oddziale ZUS właściwym ze względu na miejsce zamieszkania. Do wniosku należy dołączyć:
- Formularze dotyczące okresów ubezpieczenia w innych krajach (formularze E lub U zależnie od kraju)
- Dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia za granicą (umowy o pracę, świadectwa pracy, zaświadczenia o wynagrodzeniu)
- Potwierdzenie rejestracji pobytu (jeśli dotyczy)
- Numer ubezpieczenia zagranicznego (np. niemiecki numer ubezpieczenia – Versicherungsnummer, brytyjski National Insurance Number)
Wiek emerytalny w różnych krajach UE
Jednym z ważnych aspektów przy ubieganiu się o emerytury zagraniczne jest wiek emerytalny, który różni się w poszczególnych krajach. Oto aktualny wiek emerytalny w wybranych krajach europejskich:
- Niemcy: stopniowo podnoszony do 67 lat zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn
- Francja: 62 lata, przy pełnym stażu pracy
- Wielka Brytania: 66 lat dla obu płci, planowane podwyższenie do 67 i 68 lat
- Hiszpania: 66 lat i 4 miesiące (2023), docelowo 67 lat od 2027 r.
- Włochy: 67 lat dla obu płci
- Holandia: 67 lat dla obu płci
- Szwecja: elastyczny wiek emerytalny, od 62 do 69 lat
Warto pamiętać, że w niektórych krajach można ubiegać się o wcześniejszą emeryturę po spełnieniu określonych warunków, np. odpowiednio długiego stażu pracy.
Dokumentowanie okresów pracy za granicą
Jednym z największych wyzwań przy ubieganiu się o emerytury zagraniczne jest właściwe udokumentowanie okresów pracy. Oto, jak możesz udokumentować okresy pracy w najpopularniejszych krajach:
Niemcy
W Niemczech dokumentami potwierdzającymi okresy ubezpieczenia są:
- Zaświadczenie o przebiegu ubezpieczenia (Versicherungsverlauf) z niemieckiej instytucji emerytalnej (Deutsche Rentenversicherung)
- Książeczka ubezpieczeniowa (Versicherungskarte)
- Dokumenty od pracodawcy: umowy o pracę, świadectwa pracy, zaświadczenia o wynagrodzeniu
- Dokumenty podatkowe (Lohnsteuerkarte, Steuerbescheid)
Wielka Brytania
W Wielkiej Brytanii dokumentami potwierdzającymi okresy ubezpieczenia są:
- Statement of National Insurance Contributions – wyciąg z konta ubezpieczeniowego, który można uzyskać z brytyjskiego urzędu Department for Work and Pensions (DWP) lub HM Revenue & Customs (HMRC)
- Formularze P60 (roczne zestawienie podatków i składek na ubezpieczenie społeczne)
- Formularze P45 (otrzymywane przy zakończeniu pracy)
Inne kraje
W przypadku pracy w innych krajach UE, dokumentami potwierdzającymi okresy ubezpieczenia będą:
- Zaświadczenia z instytucji ubezpieczeniowych danego kraju
- Umowy o pracę, świadectwa pracy
- Dokumenty podatkowe
- Wyciągi z kont ubezpieczeniowych
Opodatkowanie emerytur zagranicznych
Ważnym aspektem emerytur zagranicznych jest ich opodatkowanie. Zgodnie z polskimi przepisami, emerytury zagraniczne podlegają opodatkowaniu w Polsce, jeśli osoba jest polskim rezydentem podatkowym (mieszka w Polsce przez co najmniej 183 dni w roku).
Istnieją jednak umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, które określają, który kraj ma prawo do opodatkowania emerytury. Najczęściej stosuje się jedną z dwóch zasad:
- Emerytura jest opodatkowana tylko w kraju zamieszkania emeryta
- Emerytura jest opodatkowana w kraju, z którego pochodzi świadczenie
Należy zawsze sprawdzić postanowienia odpowiedniej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, aby uniknąć problemów podatkowych.
Emerytury z krajów spoza UE
W przypadku pracy w krajach spoza Unii Europejskiej, prawo do emerytury zależy od tego, czy Polska ma podpisaną umowę dwustronną o zabezpieczeniu społecznym z danym krajem. Polska ma takie umowy m.in. z:
- USA
- Kanadą
- Australią
- Koreą Południową
- Białorusią
- Ukrainą
- Mołdawią
- Izraelem
Umowy te różnią się zakresem, ale generalnie umożliwiają sumowanie okresów ubezpieczenia oraz eksport świadczeń.
W przypadku braku umowy, prawo do emerytury zależy wyłącznie od przepisów danego kraju. Często w takich sytuacjach wymagane jest spełnienie dodatkowych warunków, np. posiadanie obywatelstwa danego kraju lub minimalnego okresu zamieszkania.
Podsumowanie
Uzyskanie emerytury za pracę wykonywaną za granicą może być skomplikowanym procesem, wymagającym zgromadzenia odpowiedniej dokumentacji i znajomości przepisów międzynarodowych. Kluczowe znaczenie ma właściwe udokumentowanie okresów pracy i ubezpieczenia.
Warto pamiętać, że:
- W UE obowiązują przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, które ułatwiają uzyskanie świadczeń
- Wniosek o emerytury z krajów UE można złożyć w Polsce
- Każdy kraj wypłaca emeryturę proporcjonalną do okresów ubezpieczenia w tym kraju
- W przypadku krajów spoza UE, kluczowe są dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym
- Opodatkowanie emerytur zagranicznych zależy od umów o unikaniu podwójnego opodatkowania
Jeśli masz wątpliwości dotyczące emerytur zagranicznych lub potrzebujesz pomocy w zgromadzeniu odpowiedniej dokumentacji, nasi eksperci są gotowi pomóc. Skontaktuj się z nami, aby umówić się na konsultację.